Zagreb is de hoofdstad van Kroatië en van de provincie Zagreb. De stad ligt in het noorden van het land, dicht bij de grens met Slovenië, en telde in 2005 973.667 inwoners.
De stad Zagreb ligt aan de rivier de Sava en aan de voet van het gebergte Medvednica aan de rand van de Pannonische vlakte. Bestuurlijk vormt Zagreb een afzonderlijke provincie met circa 1.200.000 inwoners en het is tevens het bestuurscentrum van de provincie die de omgeving omvat (Zagrebačka županija). Groot-Zagreb huisvest ongeveer een op de vijf inwoners van Kroatië.
Zagreb heeft diverse musea, waaronder het archeologisch museum, het Kroatische museum van natuurwetenschappen en het museum voor moderne kunsten.
De naam "Zagreb" kwam voor het eerst voor in 1094. Hij is afgeleid van het Kroatische in de slenk. De nu minder gebruikte, oudere Duitse naam "Agram" is afgeleid van "am Graben", wat hetzelfde betekent. Het Kroatische grab en het Duitse Grab zijn beide verwant aan het Nederlandse graf.
Er zijn ook andere verhalen over de herkomst van de naam Zagreb. Één gaat over een Kroatische ban (leider van een bepaald gebied) die zijn leger door een verlaten gebied leidde, waardoor zijn soldaten dorstig werden. Omdat hij zo kwaad was stak hij zijn sabel in de grond en opeens spoot er water uit de grond. Hij gaf het bevel aan zijn soldaten om de bodem ("zagreb" in Kroatisch) bloot te leggen om bij het water te komen. Zo zou de stad aan zijn naam zijn gekomen. Sommigen denken dat het werkwoord zagreb (als in graven) ook met de benaming te maken heeft. Dit idee wordt gesteund door geleerden, omdat de stad achter een gat in de grond (graba) met water lag.
Een andere theorie is dat Zagreb "plaats achter de heuvel" betekent ("za breg"), bijvoorbeeld achter de oever van de Sava, en dat de naam daarna veranderd is in Zagreb. Deze theorie wordt ondersteund door het feit dat de Sava vroeger dichter bij het centrum van de stad stroomde. Diep onder de grond in het midden in het centrum van Zagreb, bij de huidige Cvjetni trg ("Cvjetni plein") zijn stukken van een houten boot gevonden.
Enkele geleerden gaan ervan uit dat de naam Zagreb geen Slavische herkomst heeft, net zomin als de Kroaten volgens hen Slaven zouden zijn. Zij menen dat de Kroaten oorspronkelijk Iraniërs zijn [bron?]. De naam Zagreb zou afstammen van het woord "za grebom" (achter de tombe). De tombe zou dan de tombe aan de straat Drziceva kunnen zijn, of een tombe in Gric of Kaptol die nog niet blootgelegd is.
Zagreb heeft vele musea over de geschiedenis en cultuur van Zagreb en Kroatië, maar ook met collecties over Europa en de wereld. Samen bevatten de musea en galerijen zo'n 3,6 miljoen objecten, privé- en kerkcollecties niet meegerekend.
Het Archeologisch Museum (Plein van Nikola Šubić Zrinski 19) bezit meer dan 400.000 voorwerpen, niet alle tentoongesteld. Deze voorwerpen betreffen de geschiedenis van de Kroaten in Kroatië. Verder zijn er nog enkele wereldcollecties, zoals de Egyptische verzameling, met de Liber Linteus en de oudste Etruskische teksten ter wereld (Liber Linteus Zagrabiensis), en een muntenverzameling. Een deel van het museum is speciaal aan Romeinse stenen monumenten gewijd.
Een ander druk bezocht museum is het Mimara Museum (Plein van Roosevelt 5). Van totaal 3700 verschillende kunstwerken zijn er meer dan 1500 permanent tentoongesteld, van prehistorie tot 20e eeuw.
De permanente opstelling toont kunstwerken van Italianen als Lorenzetti, Raffaello, Giorgione, Veronese, Caravaggio, Canaletto. Verder zo'n 110 schilderijen van Nederlandse en Vlaamse schilders: Rembrandt, Van Goyen, Ruisdael, Van der Weyden, Bosch, Rubens en Van Dyck. Meer dan 30 meesterwerken van Spaanse kunstenaars: Velázquez, Murillo, Goya. Zo'n 20 schilderijen van Duitse kunstenaars: Holbein, Liebermann, Leibl. Ongeveer 30 schilderijen van Engelse schilders: Thomas Gainsborough, Turner, Bonington. Verder zijn er nog meer dan 120 schilderijen van Franse schilders zoals Georges de la Tour, François Boucher, Chardin, Delacroix, Corot, Manet, Renoir en Degas.
Het Kroatisch Museum voor Natuurwetenschappers (Demetrova 1) bewaart 's werelds grootste verzameling van neanderthalers (de Krapina man) die in de regio gevonden werd. Verder zijn er onder andere stenen wapens en prehistorische voorwerpen.
Het Technisch Museum (Savska 18) bezit de oudste werkende machine uit de regio (uit 1830). Er zijn ook nog enkele werkende uitvindingen van Nikola Tesla, enkele oude vliegtuigen en een echte mijn.
In het Kunstpaviljoen (Plein van Tomislav 22) ontworpen door de twee beroemde Weense architecten van theaters in Centraal-Europa Hellmet en Fellmer, is een neoklassieke tentoonstelling. Tentoonstellingen worden ook in het Meštrović gebouw op het Hrvatskih Velikana Plein gehouden.
Een blik op het Zrinjevac park vlak bij het stadscentrum
De bloementuin van Zagreb
Het Museum voor Naïeve Kunst (Ćirilometodska 3) toont meer dan 100 meesterwerken van verschillende kunstenaars van de Kroatische naïeve kunst. Ook het Wereld Centrum (het "Wonder van de Kroatische Naïeve Kunst", op het Plein van Ban Jelačić 12) toont meesterwerken van de Kroatische naïeve en hedendaagse kunst.
De Strossmayer Galerij van Oude Kunstenaars (behorend tot de HAZU - zie onder - op het Zrinski Plein 11) biedt permanente tentoonstellingen van Europese schilders van de 14e eeuw tot aan de 19e eeuw.
De Studio van Ivan Meštrović (Venetië 8) bevat beeldhouwwerken, schilderijen, lithografische portfolio’s en andere kunstwerken van deze kunstenaar.
Het Huis voor Mensen en Kunst Lauba (Prilaz baruna Filipovića 23a) toont werken uit de Collectie van Filip Trade, een grote privécollectie van moderne en hedendaagse Kroatische kunst en de huidige artistieke productie.
Verder zijn er nog het Kroatisch Historisch Museum, het Museum van de Stad Zagreb, het Museum van Kunsten, het Etnografisch Museum, het Kroatische School Museum, het Kroatische Jagersmuseum, het Kroatische Sport Museum, het Kroatische Post en Telecommunicatie Museum, de HAZU (de Kroatische Academie van Wetenschappen en Kunsten) verzameling van monumenten, en het Grafische Kabinet van de HAZU.