Californië (Engels: California) is een van de Verenigde Staten van Amerika. Het ligt van noord naar zuid uitgestrekt langs de westkust van het land, aan de Stille Oceaan.
De hoofdstad van de staat is Sacramento terwijl Los Angeles, San Diego, San José en San Francisco de grootste steden zijn. De oppervlakte van de staat Californië bedraagt 411 049 km². Hiermee is Californië iets groter dan Duitsland en iets kleiner dan Frankrijk. Californië is op twee na de grootste staat van de VS, na Alaska en Texas. Met een bevolking van ruim 37 miljoen heeft Californië meer inwoners dan enige andere staat in de VS.[1] Californië grenst in het zuiden aan de Mexicaanse staat Baja California, in het oosten aan de Amerikaanse staten Arizona en Nevada en in het noorden aan de staat Oregon. In het westen en zuidwesten wordt de staat begrensd door de Grote Oceaan. De Californische kustlijn is ongeveer 1400 km lang.
Steden en dorpen in de staat Californie op de kaart
Californië kent veel natuurschoon, een rijke vegetatie, en een diverse fauna. Het hoogste en het laagste punt van de 48 continentale staten van de VS liggen in de staat en het kent de omvangrijkste en hoogst levende bomen ter wereld. Er zijn bergketens met skigebieden maar ook woestijnen, gletsjers, wouden, heuvelgebieden, meren en stranden. Het klimaat en de begroeiing variëren van droge woestijngebieden tot alpiene hooggebergtes.
Het symbool van de staat is een grizzlybeer, die ook op de vlag staat afgebeeld. De bijnaam van Californië is "the Golden State" (de gouden staat).
Geografisch overzicht
Central Valley en de Bay AreaHet midden van de staat is een langgerekte laagvlakte die de Central Valley wordt genoemd. Dit vlakke gebied is grotendeels in gebruik voor de landbouw. De Central Valley levert ongeveer een derde van alle landbouwproducten in de Verenigde Staten. Ook liggen er een aantal grote bevolkingscentra, zoals Sacramento (de hoofdstad van de staat), Modesto en Fresno. De Central Valley wordt gedraineerd door de San Joaquin River (zuidelijke helft) en de Sacramento River (noordelijke helft). De rivieren vormen samen een grote delta, de Sacramento – San Joaquin River Delta, die de Central Valley in tweeën deelt. Deze delta levert water voor de irrigatie en voorziet ruim 23 miljoen mensen (twee derde van de bevolking van de staat) van drinkwater. De delta komt uit in een groot estuarium, waarvan het grootste deel de San Francisco Bay genoemd wordt, terwijl een deel in het noordoosten de San Pablo Bay heet.
Het gebied rond de San Francisco Bay bestaat uit een grote stedelijke agglomeratie. Deze wordt de Bay Area genoemd en bevat onder andere de steden San Francisco, San Jose, Oakland en Berkeley. Het zuidelijke deel van de Bay Area, bij San Jose, draagt de bijnaam Silicon Valley. In dit gebied ligt een concentratie van hightech software-industrie. De San Francisco Bay staat via een nauwe verbinding in contact met de oceaan. Deze verbinding, ten noorden van San Francisco, wordt de Golden Gate genoemd.
Noorden en Oosten
In het oosten wordt de Central Valley begrensd door een hoog gebergte, de Sierra Nevada (Spaans voor besneeuwde bergketen). Dit gebergte ontleent zijn naam aan de eeuwige sneeuw op de hoogste hellingen en vormt een barrière tussen de vruchtbare laagvlakten en kustgebieden van Californië en de rest van de Verenigde Staten. Enkele van de hoogste toppen zijn Mount Whitney (4421 m, buiten Alaska het hoogste punt in de V.S.), Mount Darwin (4218 m) en Mount Ritter (4010 m). In de Sierra Nevada ligt een aantal meren, waarvan Lake Tahoe (gedeeltelijk in Nevada) en Mono Lake de grootste zijn.
De Central Valley wordt van de oceaan gescheiden door de Pacific Coast Ranges en in het zuiden begrensd door de Tehachapi Mountains. Beide ketens zijn nergens hoger dan 2500 meter. Ten noorden en noordoosten van de Central Valley liggen de Cascades, een gebergte dat in feite de voortzetting van de Sierra Nevada vormt maar geologisch recent vulkanisch actief was. De hoogste toppen, zoals Lassen Peak (3192 m) en Mount Shasta (4317 m), zijn slapende vulkanen. Langs de kust gaan de Coast Ranges naar het noorden over in de Klamath Mountains op de grens met Oregon.
De skyline van het centrum van Los Angeles met op de achtergrond de San Gabriel Mountains.Ten oosten van de Sierra Nevada en de Cascades begint de Basin and Range Province, een uitgestrekt gebied dat zich fysiografisch onderscheidt door een basin and range-topografie, een afwisseling van langgerekte bergketens en vlakke valleien. Ten oosten van de Cascades ligt het Modoc Plateau, dat gedeeltelijk in Oregon en Nevada ligt. De eerste vallei ten oosten van de Sierra Nevada is Owens Valley. Deze vallei scheidt de Sierra Nevada van de White Mountains, met als hoogste punt White Mountain Peak (4344 m). Door de vallei stroomt de Owens River, die tot het begin van de 20e eeuw nog uitmondde in het meer Owens Lake, maar zowel de rivier als het meer staat tegenwoordig droog als gevolg van het aftappen van water voor de irrigatie en de watervoorziening van de stad Los Angeles.
Zuiden
In het zuiden van Californië wijkt de kust inwaarts en bevindt zich een kustvlakte, waar Los Angeles ligt, de grootste stad van de staat. Los Angeles vormt het centrum van een grote stedelijke agglomeratie (de Greater Los Angeles Area), waar in totaal tussen de 13 en 18 miljoen mensen leven. Het verstedelijkt gebied in het binnenland, rond de steden San Bernardino en Riverside in de San Bernardino Valley, wordt als een aparte grootstedelijke agglomeratie gezien, die Inland Empire wordt genoemd.
Voor de kust liggen een aantal eilanden, die de Channel Islands genoemd worden. Vijf van de acht Channel Islands worden beschermd in het Channel Islands National Park. Landinwaarts van Los Angeles liggen de Transverse Ranges met als hoogste punt de San Gorgonio Mountain (3501 m) in de San Bernardino Mountains. Het binnenland heeft hier geen hoge bergketens, maar bestaat uit een basin and range-topografie. Veel van dit binnenland bestaat uit woestijn, onder andere bij Death Valley, de Colorado Desert (deel van de Sonorawoestijn die in Mexico doorloopt) en de Mojave Desert. In Death Valley bevindt zich het laagste punt van Noord-Amerika (bij Badwater, 86 meter onder de zeespiegel).
Nog verder naar het zuiden ligt de Salton Sea, een groot endoreïsch zoutmeer. In het oosten wordt de grens met Arizona gevormd door de Colorado River. In het uiterste zuiden ligt aan de kust de tweede stad van Californië, San Diego.
Fysische geografie
GeologieAls gevolg van de westwaartse beweging van Noord-Amerika is in de loop van miljoenen jaren oceaankorst onder de rand van Noord-Amerika de aardmantel in bewogen, waarbij soms stukken van de aardkorst tegen het continent aangedrukt werden en er op die manier mee werden samengevoegd. De geologie van de westrand van Noord-Amerika bestaat uit op die wijze samengevoegde terreinen, die samen opgestuwd zijn tot de gebergteketens en bekkens van de Noord-Amerikaanse Cordillera. Bij het de mantel in bewegen van stukken aardkorst ontstonden grote hoeveelheden magma, die naar het oppervlak opstegen en daar voor vulkanisme zorgden. Tegenwoordig zijn alleen in de Cascades actieve vulkanen te vinden, maar vrijwel alle gebergten van Californië zijn in het verleden vulkanisch actief geweest.
Ongeveer 25 miljoen jaar geleden veranderde de beweging van de tektonische platen van een naar elkaar toe gerichte naar een langs elkaar schuivende situatie. Door deze beweging ontstond een stelsel van zijschuivingsbreuken, waarvan de grootste de San Andreas Fault is. Het gebied ten westen van deze breuk (de kuststrook, waarin de steden San Diego, Los Angeles en San Francisco) beweegt met een gemiddelde snelheid van rond de 5 cm per jaar naar het noorden ten opzichte van de rest van Noord-Amerika. Beweging langs de breuken gaat niet geleidelijk, maar stapsgewijs, waarbij de spanning zich opbouwt om in een keer vrij te komen in de vorm van een aardbeving. De staat heeft in het historische verleden diverse zware aardbevingen meegemaakt. Het bekendst is waarschijnlijk de aardbeving van 1906, waarbij een groot deel van San Francisco platgelegd werd. Recenter werd grote schade aangericht door de Loma Prieta-aardbeving van 1989 in de Bay Area (waarbij een deel van de San Francisco – Oakland Bay Bridge instortte) en de Northridge-aardbeving van 1994 bij Los Angeles.
Klimaat
Californië heeft sterke verschillen in klimaat, wat vooral veroorzaakt wordt door het enorme oppervlakte van de staat, de topografie en de nabijheid van de oceaan. De temperatuur van de oceaan wordt bepaald door de California Current, een koude stroming langs de Amerikaanse westkust. In de zomer zorgt dit vaak voor het ontstaan van mist langs de kust. De nabijheid van de oceaan zorgt voor zachte, natte winters en geeft de kuststrook in het noorden een zeeklimaat (Cfb in de classificatie van Köppen) en in het midden en zuiden (ongeveer vanaf Cape Mendocino) een Mediterraan klimaat (Csb volgens Köppen). De nabijheid van de oceaan brengt neerslag, die vooral wordt opgevangen door de westelijke hellingen van de Pacific Coastal Ranges en de Sierra Nevada. Sommige plekken in de Coastal Ranges ontvangen meer dan 2500 mm neerslag per jaar. In het binnenland en in het zuiden wordt het klimaat droger. Van de kust af worden ook de temperatuursverschillen groter: het klimaat is in het binnenland continentaler.
De Central Valley heeft een warm Mediterraan klimaat (Csa volgens Köppen), met subtropisch warme, droge zomers en zachte, natte winters. In grote delen van het zuiden en midden van de staat heerst in het binnenland een steppeklimaat (BSk volgens Köppen), met aanmerkelijk koudere winters en hetere zomers. In de kuststrook rond San Diego in het uiterste zuidwesten heerst een warm steppeklimaat (Köppen: BSh), terwijl veel gebieden in het binnenland van het zuiden van de staat een woestijnklimaat hebben (Köppen: BWh). In Death Valley zijn de hoogste temperaturen ooit op het westelijk halfrond gemeten: op 10 juli 1913 rees het kwik daar tot 57°C. Over 24 uur gemeten is in juli de gemiddelde temperatuur in Death Valley 38 °C.
De hooggebergten, zoals de Sierra Nevada, de Cascades en de Klamath Mountains, hebben een hooggebergteklimaat (Köppen: EH) met veel sneeuwval in de winter en gematigd warme zomers. Het gebied in de regenschaduw ten oosten van de Sierra Nevada heeft een droog woestijnklimaat.
Californië wordt in tegenstelling tot het zuidoosten van de Verenigde Staten vrijwel nooit door orkanen getroffen, ondanks de nabijheid van de oceaan. Dit komt door de koude California Current en vanwege het feit dat orkanen zich op het noordelijk halfrond meestal westwaarts verplaatsen.
Flora en fauna
Als gevolg van de grote verschillen in klimaat en de topografie heeft Californië een zeer diverse ecologie. De staat ligt in het Nearctisch gebied en omvat een aantal sterk verschillende terrestrische ecoregio's en biomen. Californië heeft een groot aantal endemische soorten, soorten die nergens anders voorkomen, zowel planten als dieren. Daaronder zijn zowel relictsoorten als soorten die ontstaan zijn door aanpassing aan lokale omstandigheden, zoals de plant Ceanothus. Botanici zien de flora van de gebieden ten westen van de regenschaduw als een eigen florarijk, de California Floristic Province.
De gebieden in het oosten, in de regenschaduw van de hoge bergketens, bestaan uit woestijn en xerofyt struikgewas. De laaggelegen gebieden van het zuidoosten van Californië zijn onderdeel van de ecoregio van de Sonorawoestijn, die ook delen van Arizona beslaat. Verder naar het noorden vormt de Mojavewoestijn een ecoregio die tussen die de Sonorawoestijn en de struiksteppe van het Great Basin inzit.
Bos op de westelijke hellingen van de Sierra Nevada bestaat voornamelijk uit reuzensequoia's (Sequoiadendron giganteum) en douglassparren (Pseudotsuga menziesii).De zuidelijke en centrale kustgebieden zijn begroeid met Mediterrane begroeiing, zoals savanne, eikenbos, naaldbos, chaparral, saliebos en -struikgewas en grasland, afhankelijk van de wind, hoeveelheid lichtinval, neerslag en het bodemtype. Deze Mediterrane begroeiing gaat in het zuiden door in het noordwesten van Baja California en vormt een ring om de Central Valley, waarbij het de onderste ecozone van de westelijke hellingen van de Sierra Nevada vormt. De Central Valley zelf zou in natuurlijke omstandigheden zijn bedekt met gematigd grasland. Tegenwoordig zijn de inheemse soorten grassen echter op de meeste plekken verdreven door de door de landbouw geïmporteerde exoten. De inheemse grassoorten verschillen van de geïmporteerde doordat ze vaste planten zijn, ze blijven het jaar door groen.[2] Oorspronkelijk werden de graslanden van de Central Valley begraasd door wapiti's (Cervus canadensis) en gaffelbokken (Antilocapra americana). De gaffelbok komt tegenwoordig alleen nog voor op het Modoc Plateau, terwijl de wapiti vrijwel geheel is verdwenen.
Veel trekvogels gebruiken Californië als plek om te overwinteren of trekken elk jaar door de staat op weg naar overwinteringsgebieden verder naar het zuiden. In de Central Valley overwinteren grote aantallen eenden en ganzen. Langs de kust lopen trekroutes van reigers en aalscholvers.
De hogere westelijke hellingen van de Sierra Nevada en de bergen van het noorden van Californië zijn bedekt met naaldbos. In de Sierra Nevada groeien de dikste bomen ter wereld, dit zijn reuzensequoia's (Sequoia giganteum). Daarnaast groeien in de Coastal Ranges van het noorden van Californië de hoogste bomen ter wereld, dit zijn kustsequoia's (Sequoia sempervirens). Het naaldbos van de Klamath Mountains heeft een bijzonder grote diversiteit aan coniferensoorten. De grizzlybeer (Ursus arctos horribilis), het symbool van Californië, is in de hele staat uitgeroeid, maar de kleinere zwarte beer (Ursus americanus) woont nog steeds in de Sierra Nevada en de noordelijke berggebieden. Net als de coyote (Canis latrans), de rode lynx (Lynx rufus) en de vos (Vulpes vulpes), die in de 18e eeuw door de Europese kolonisten geïntroduceerd werd, komen zwarte beren soms voor in de buurt van menselijke nederzettingen, waar ze geleerd hebben in het afval naar voedsel te zoeken. Andere opvallende soorten zoogdieren zijn de zilverdas (Taxidea taxus), de Canadese bever (Castor canadensis), de grijze eekhoorn (Sciurus carolinensis) en verschillende martersoorten (waaronder de zeldzame vismarter (Martes pennanti)).
De oceaan en stranden worden bewoond door verschillende soorten zeehonden, zeeolifanten (Mirounga angustirostris) en zeeleeuwen. Langs de kust loopt de jaarlijkse trekroute van de grijze walvis (Eschrichtius robustus). Tot de roofvogels van Californië behoren de steenarend (Aquila chrysaetos) en de bedreigde Californische condor (Gymnogyps californianus).